Over chronische pijn
Wat is chronische pijn?
Wanneer men pijn ervaart, probeert men alles te doen om er vanaf te komen. Er wordt gezocht naar een oorzaak/verklaring voor de klachten, zodat er mogelijk iets aan gedaan kan worden (oorzaak-gevolg; medisch model). Het is begrijpelijk dat mensen met chronisch pijn willen weten waar hun pijn vandaan komt. Hoewel pijn niet fijn is, is pijn wel een effectief en essentieel onderdeel van het leven. Maar wat als de pijn niet overgaat?
Soorten pijn
Er zijn verschillende soorten pijn waarvan we er twee belangrijke uitlichten: ‘acute pijn’ en ‘chronische pijn’.
Acute pijn is pijn die plotseling ontstaat als gevolg van een (dreigende) beschadiging van het lichaam, bijvoorbeeld direct na een ongeval en heeft vaak een duidelijke oorzaak. Acute pijn kan optreden na een stoot, een val of het omzwikken van een enkel. Pijn beschermt en maakt ons attent op (dreigend) gevaar en ontstaan en/of verergering van letsel (‘waarschuwingssignaal’). Kortom, het is heel nuttig om pijn te ervaren.
Acute pijn gaat vaak snel en vanzelf weer over. Behandeling van acute pijn is gericht op herstel en genezing van de beschadiging van het betreffende lichaamsdeel. Denk hierbij aan het gebruik van gips, medicatie, verband, operatie, etc. Acute pijn kent doorgaans een voorspelbaar verloop: de pijn neemt af naarmate de tijd verstrijkt. Afhankelijk van de aard en de complexiteit van het trauma/letsel, duurt dit korter of langer. Na deze hersteltijd gaat de pijn vanzelf weer over. Duurt het herstel echter langer dan 3 maanden en langer dan wat op grond van het letsel te verwachten valt, spreken we van chronische pijn.
We spreken van chronische pijn als pijn langer aanhoudt dan wat op grond van het letsel verwacht mag worden en er geen directe oorzaak meer voor de pijn gevonden kan worden. Pijn heeft dan ook geen alarm-/signaalfunctie meer zoals dat wel het geval is bij acute pijn. Ook spreken we van chronische pijn als de pijn en de daarmee samenhangende beperkingen niet meer in verhouding staan tot het oorzakelijk letsel. In dit geval is de kans groot dat het pijnsysteem zélf een onderhoudende rol speelt. Dit kan dus al na 3 maanden het geval zijn.
Bij chronische pijn zijn er vaak vervelende gevolgen die voor verergering van de klachten zorgen. Denk hierbij aan verlies van een baan, financiële zorgen, verlies van zelfstandigheid, relatieproblemen en sociaal leven. Kortom, het heeft grote impact op iemands kwaliteit van leven.
Chronische pijn wordt dan ook als stoorzender gezien en kent vaak een grillig, onvoorspelbaar verloop met pieken en dalen. Waar bij acute pijn rust zorgt voor genezing en herstel, zorgt rust bij chronische pijn juist voor verdere achteruitgang van functioneren.
Zorgprofessionals beschrijven chronische pijn als volgt:
“Chronische pijn is een persisterend, multifactorieel gezondheidsprobleem, waarbij lichamelijke, psychische en sociale factoren (bio-psycho-sociale model) in verschillende mate en in wisselende onderlinge samenhang bijdragen aan pijnbeleving, pijngedrag, ervaren beperkingen in het dagelijks functioneren en ervaren vermindering van kwaliteit van leven.” (Bron: projectgroep Zorgstandaard Chronische Pijn maart 2017)
Pijn en het brein
Onze hersenen spelen een belangrijke rol bij het ervaren van pijn. Een pijnervaring is een normale en nuttige, maar onplezierige reactie op een situatie die door onze hersenen wordt beoordeeld als dreigend. Echter, zelfs wanneer er sprake is van schade in bijvoorbeeld de spieren, pezen en/ of zenuwen, hoeft men geen pijn te ervaren als de hersenen denken dat u niet in gevaar bent. Omgekeerd kan het ook: als er helemaal geen schade (meer) bestaat in het lichaam kan het nog steeds pijn doen als de hersenen denken dat u in gevaar bent. De hersenen bepalen dus of u iets als wel of niet als pijnlijk ervaart. Zonder brein dus geen pijn.
Als voorbeeld noemen we chronische rugpijn. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat er geen één op één verband is tussen slijtage van de rug en de pijn die iemand ervaart. Dit verklaart waarom:
- Verschillende mensen met dezelfde mate van slijtage in de rug allemaal een andere mate van pijn kunnen ervaren
- Sommige mensen met forse slijtage geen pijnklachten ervaren
- Sommige mensen zonder noemenswaardige mate van slijtage in de rug, toch forse pijnklachten kunnen ervaren.
Leven met pijn
Pijnklachten hebben veel invloed op uw dagelijks functioneren. Met een aantal activiteiten bent u mogelijk gestopt (bijvoorbeeld werken of sporten). Andere activiteiten doet u wellicht steeds minder of deze kosten u meer moeite. Veel mensen met langdurige pijn ervaren dan ook dat hun activiteitenniveau langzaam minder wordt en de kwaliteit van leven achteruitgaat.
Behalve dat pijn invloed heeft op uw lichamelijk functioneren werkt het ook in op emoties en stemming. Het niet meer kunnen doen van bepaalde (leuke) activiteiten kan iemand verdrietig maken. Een gevoel van machteloosheid kan ontstaan als er maar geen oplossing lijkt te bestaan. Ook boosheid of irritaties komen vaak voor, omdat men bijvoorbeeld het gevoel heeft dat de pijnklachten niet serieus genomen worden. Al deze emoties zijn normale reacties op het hebben van pijn die niet over wil gaan. Dit betekent niet dat deze emoties de oorzaak zijn van pijn. Wel zorgen deze ervoor dat u meer last van de pijn ervaart en dat u meer beperkt bent in uw dagelijks doen en laten.
Ook uw partner en familieleden krijgen te maken met de gevolgen van pijn. Uw rol in het gezin kan veranderen of taken worden overgenomen door anderen. Steun en onbegrip kunnen wisselend aanwezig zijn. Het is van groot belang hoe de partner en/ of naaste denkt over de klachten die u ondervindt en de gevolgen hiervan voor uw activiteiten als werk, vrijetijdsbesteding en dergelijke. Daarom adviseren wij u om mensen die dicht bij u staan en belangrijk voor u zijn, te betrekken bij de behandeling/ uw revalidatieproces.